Hár qaysı mámleket óziniń keleshegi bolǵan jaslarǵa, olardıń bilim alıwına bólek itibar qaratadı. Derlik barlıq mámleketlikler, ásirese rawajlanǵan mámleketlikler balalardıń bilim alıw huqıqın támiyinlew máselesine saldamlı itibar qaratadı. Konstituciyamızdıń 41-statyasında da hár kim bilim alıw huqıqına iye ekenligi bekkemlengen.
On bir jıllıq tálimdiń hám de altı jastan jeti jasqa deyingi balalardı bir jıl dawamında orta bilim beriwge tayarlawdıń májburiyligi bilimlendiriw tarawı daǵı tiykarǵı principlerden biri esaplanadı.
Balalar tálim alıw waqtında bir neshe huqıqlarǵa iye bolıp, olar mámleket tárepinen kepillik beriledi:
Birinshiden, Biypul tálim alıw huqıqı balanıń tiykarǵı konstituciyalıq huqıqlarınan biri esaplanadı. Konstituciyamızdıń 41-statyasında biypul ulıwma tálim alıw huqıqı mámleket tárepinen kepillikleniwi belgilengen.
Ekinshiden, hár bir tálim alıw formaların erkin tańlaw huqıqına iye. Bunda, bala kúndizgi, aralıqtan, dual tálim, shańaraqta tálim alıw hám ǵárezsiz tálim alıw, sawlıgınıń jaǵdayınan kelip shıǵıp, inklyuziv tálim alıw huqıqın erkin tańlawı múmkin.
Úshinshiden, óziniń jasaw jayındaǵı mámleket ulıwma orta bilim beriw shólkemine oqıwǵa qabıl etińiw huqıqına iye. Bala ózi jasaytuǵınlıq aymaqtaǵı qálegen mámleket orta bilim beriw shólkeminde tálim alıwı múmkin. Bunda, balanıń óziniń qálewine kóre oqıwdı basqa aymaqlardaǵı mámleket orta bilim beriw shólkeminde dawam ettiriwi múmkin.
Tiykar: Ózbekstan Respublikası Konstitusiyası
“Tálim tuwrısında”gi Nızam
Bas qomusimizda hár bir shaxs bilim alıw huqıqına iye dep belgilep qoyılǵan eken, ol individual múmkinshilikleriniń túrli-tumanlıǵınan qaramastan barlıq ushın támiyinleniwi kerek.
Balanıń tálim alıwǵa bolǵan huqıqların támiyinlew maqsetinde túrli hil fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) psixik hám basqa táreplerine kóre nuqsanı bolǵan shaxslar inklyuziv tálim formasında yamasa úy sharayatlarında jalǵız tártipte tálim alıw huqıqına iye.
Inklyuziv tálim bólek tálim mútajlikleri hám individual múmkinshiliklerdiń túrli-tumanlıǵın esapqa alǵan halda barlıq tálim alıwshılar ushın tálim shólkemlerinde tálim alıwǵa bolǵan teń múmkinshiliklerdi támiyinlewge qaratılǵan.
Sol formada tálim alıwnig tómendegi tárepleri ámeldegi:
Birinshiden, fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) yamasa psixik kemshilikleri bolǵan shaxslardı oqıtıw arnawlı oqıw programmaları tiykarında ámelge asıriladı.
Ekinshiden, fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) yamasa psixik kemshilikleri bolǵan balalar (shaxslar ) waqtınsha jasaw jayınnan paydalanǵanlik ushın aqsha tólewden azat etiledi.
Úshinshiden, fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) yamasa psixik kemshilikleri bolǵan balalar oqıwǵa óz ata-anasınıń yamasa basqa nızamlı wákilleriniń razılıǵına hám medicinalıq -psixologiyalıq -pedagogikalıq komissiyanıń juwmaǵına qaray qabıl etiledi.
Tórtinshiden, mámleket fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) yamasa psixik kemshilikleri bolǵan balalardı social qorǵaw ilajların kóredi.
Besinshiden, pedagog xızmetkerlerler fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) yamasa psixik kemshilikleri bolǵan shaxslardı oqıtıw ushın shárt-shárayatlar jaratılıwına itibar qaratıwı shárt.
Tiykar: “Tálim tuwrısında”gi Nızam
