Uyda yakka tartibda ta’lim olish jismoniy, aqliy, sensor yoki ruhiy nuqsonlari bo‘lgan, shuningdek, uzoq vaqt davolanishga muhtoj va tibbiy ko‘rsatmalarga ko‘ra doimiy yoki vaqtincha umumiy o‘rta ta’lim tashkilotlari va jismoniy, aqliy, sensor yoki ruhiy nuqsonlari bo‘lgan bolalar uchun davlat ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari (maktablar, maktab-internatlar)ga qatnay olmaydigan bolalar uchun tashkil etiladi.
O‘quvchilarning ta’lim olish huquqini ta’minlash maqsadida maktabning tegishli sinfida o‘qiyotgan bolalardan 2 yoshga oshgan o‘quvchilarni ham ushbu sinfda uyda yakka tartibda ta’lim olishga jalb qilishga ruxsat etiladi.
Maktab direktorlari maktab joylashgan hududda yashaydigan o‘quvchilarni aniqlaydilar, ro‘yxatga oladilar hamda ularni uyda yakka tartibda ta’lim olish uchun jalb qilish choralarini ko‘radilar.
O‘quvchining uyda yakka tartibda ta’lim olishini belgilash uning doimiy yashash joyidagi tuman (shahar) davolash-profilaktika muassasalarida faoliyat ko‘rsatayotgan tibbiy-maslahat komissiyasining tibbiy xulosasiga asosan tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limi tomonidan amalga oshiriladi.
Tibbiy ko‘rik tibbiy-maslahat komissiyasiga murojaat qilingan kundan boshlab 3 kun ichida o‘tkaziladi.
Tibbiy xulosa 6 oy muddatga yoxud to‘liq o‘quv yiliga beriladi hamda tibbiy-maslahat komissiyasining raisi, a’zolari va uning ishiga jalb qilingan boshqa mutaxassislar tomonidan imzolanib, davolash-profilaktika muassasasining muhri bilan tasdiqlanadi.
Ota-onalar farzandlarining uyda yakka tartibda ta’lim olishlarini tashkil etish to‘g‘risidagi ariza bilan maktab direktori nomiga murojaat qiladilar.
— Arizaga quyidagi hujjatlar ilova qilinadi: o‘quvchining tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnomasi nusxasi;
— o‘quvchining baholar (o‘zlashtirish) tabeli (ta’lim olgan bo‘lsa);
— tibbiy-maslahat komissiyasining tibbiy xulosasi.
O‘quv rejasidagi haftalik soatlar miqdori 1 — 4-sinflar uchun 8 soat, 5 — 9-sinflar uchun 10 soatni, 10-11-sinflar uchun 12 soatni tashkil qiladi.
Dars mashg‘ulotlarining o‘qituvchilar tomonidan o‘z vaqtida va sifatli olib borilishi hamda o‘quv dasturlarining to‘liq bajarilishi maktabning o‘quv ishlari bo‘yicha direktor o‘rinbosari tomonidan nazorat qilinadi.
Dars jadvali maktab tomonidan o‘quvchining sog‘lig‘i holatini inobatga olib, ota-onalar bilan kelishgan holda ishlab chiqiladi.
Uy ta’lim shaklida ta’lim oladigan o‘quvchining o‘quv dasturi qanday bo‘ladi?
Jismoniy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan o‘quvchilarga uyda yakka tartibda ta’lim berish maktabning o‘quv dasturi, ruhiy rivojlanishida o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lgan o‘quvchilarga uyda yakka tartibda ta’lim berish esa — aqliy nogironligi bor bolalar uchun jismoniy, aqliy, sensor yoki ruhiy nuqsonlari bo‘lgan bolalar uchun davlat ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalarining o‘quv dasturi asosida tashkil etiladi.
Uy ta’limi shaklida ta’lim olmoqchi bo‘lgan o‘quvchiga logoped kerak bo‘lsa, ammo ushbu maktabda bo‘lmasa nima bo‘ladi?
O‘quvchida bir vaqtning o‘zida bir necha kasallik turlari uchrasa yoki unga fan o‘qituvchilaridan tashqari boshqa mutaxassislar (logoped, psixolog, defektolog va boshqalar) maktabda bo‘lmagan taqdirda, boshqa ta’lim muassasalaridan o‘rindoshlik asosida jalb qilinadi.
Uy ta’lim shaklida ta’lim oladigan o‘quvchining dars soatining davomiyligi qancha?
Dars soatining davomiyligi jismoniy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan o‘quvchilar uchun 45 daqiqa, ruhiy o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lgan o‘quvchilar uchun 40 daqiqadan iborat bo‘ladi.
Nogironligi bo‘lgan bolalar — doimiy jismoniy, aqliy, sensor (sezgi) yoki ruhiy nuqsonlari tufayli hayotiy faoliyati cheklanganligi munosabati bilan davlat va jamiyat tomonidan ijtimoiy yordam ko‘rsatilishiga hamda o‘z huquqlari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishiga muhtoj o‘n sakkiz yoshgacha bo‘lgan shaxslar.
Nogironligi bo‘lgan deb topish qaysi tashkilot tomonidan amalga oshiriladi?
Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 8-fevralda “Tibbiy-ijtimoiy ekspertiza xizmati tashkiliy tuzilmasini va faoliyatini tashkil etishga oid normativ-huquqiy hujjatlarni tasdiqlash to‘g‘risida”gi 62-sonli qaroriga asosan 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarni nogironligi bo‘lgan bola deb topish pediatriya tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari tomonidan amalga oshiriladi. Pediatriya tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyasi barchaga ma’lum bo‘lgan Tibbiy-ijtimoiy ekspertizasining tizimida (TIEK) hisoblanadi.
Bolalar qanday hollarda nogironlik belgilanishi uchun tibbiyot muassasasiga murojaat qilishi mumkin?
Agar bolaning umumiy ahvoli og‘irlashishi yoki olgan jarohati tufayli, sog‘ligiga zarar yetganda, bolaning ba’zi organizmlarining normal ishlash faoliyati turg‘un buzilish bo‘lgan holatlarda o‘zi yashab turgan hududda joylashgan tibbiyot muassasasiga (poliklinika) murojaat qilishi shuningdek, qayta nogironlikni belgilash masalasida ham tibbiyot muassasasiga murojaat qilishi mumkin.
Bola murojaat qilganidan so‘ng tibbiyot muassasalari qanday ishlarni bajaradi?
Bola murojaat qilgandan so‘ng tibbiyot muassasasi ko‘rik uchun qabul qilingan kundan boshlab 5 ish kuni ichida nogironlik belgilari aniq ko‘rinib turgan, anatomik nuqsonlari (a’zo va to‘qimalarda anatomik hamda fiziologik o‘zgarishlar mavjud bo‘lishi) bo‘lgan bolalarni qo‘shimcha tekshiruvlarni o‘tkazmasdan TIEKga yuboradi. Bunda bolalarni TIEK tarkibidagi pediatriya tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari tomonidan tekshirish ishlari amalga oshiriladi. Ko‘rikdan o‘tkazish bepul amalga oshiriladi.
TIEKda ko‘rikdan o‘tish uchun qanday hujjatlar talab qilinadi?
TIEKda ko‘rikdan o‘tish uchun quyidagi hujjatlar talab qilinadi:
► 18 yoshgacha bolaning tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnomasi;
► ota – onasining yoki qonuniy vakilining pasporti.
Bundan tashqari yuqoridagi hujjatlardan ko‘chirmalar taqdim etiladi:
► umumiy kasallik va bolalikdan nogironlik sabablarini belgilash uchun tibbiyot muassasasining yo‘llanmasi;
► kasallik tarixidan (bu tashxis qo‘yish uchun va da’vo choralarini belgilash uchun bemor yoki uning yaqinlari yordamida kasallik to‘g‘risida yig‘ilgan ma’lumotlar jamlanmasi) ko‘chirma.
Ko‘rik natijalariga ko‘ra bola nogironligi bo‘lgan deb topilsa, qay tartibda rasmiylashtiriladi?
Agar TIEK tomonidan ko‘rik natijalariga ko‘ra bola nogironligi bo‘lgan bola deb topilganda, shu kuni belgilangan shakldagi ma’lumotnoma rasmiylashtirilib, QR-kod orqali tasdiqlanib nogironligi bo‘lgan bolaga (yoki qonuniy vakiliga) beriladi. Pensiya jamg‘armasining tegishli bo‘limiga elektron tarzda o‘sha kunning o‘zida “TIEK” dasturi orqali yuboriladi.
Bolalarga nogironlikni belgilash talablari qanday?
Bolani ko‘rikdan o‘tkazish jarayonida organizm funksiyalari yengil ravishda buzilishi nogironligi bo‘lgan bola deb e’tirof etish uchun asos bo‘lmaydi, bolalar III-IV salomatlik guruhiga kiritiladi va o‘zining hududida joylashgan tibbiyot muassasasining mutaxassislari tomonidan kuzatuvda bo‘ladi.
Agar 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarda organizm funksiyalarining o‘rta, ifodalangan va kuchli ifodalangan darajadagi buzilishlari aniqlanganda, ular nogironligi bo‘lgan bola deb e’tirof etiladi.
Qancha muddatga nogironligi bo‘lgan bola deb belgilanadi?
18 yoshgacha bo‘lgan bolalar 1-yil, 2-yil yoki 18 yoshgacha bo‘lgan muddatga nogironligi bo‘lgan bolalar deb e’tirof etiladi.
Patologik holatlar ya’ni bolalar organizmi funksiyalarining kuchli darajada buzilgan, ularning o‘zgalar yordamiga muhtojligi sezilgan va o‘ziga o‘zi xizmat qilishi chegaralangan, lekin 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarda tuzalish ehtimoli bo‘lgan holatlarda 2-yil muddatga nogironligi bo‘lgan bola deb e’tirof etiladi.
Qayta ko‘rikdan o‘tish muddati qanday amalga oshiriladi?
Nogironligi bo‘lgan bolalar qayta ko‘rikdan o‘tish muddati tugayotganligi to‘g‘risida qayta ko‘rikdan o‘tish belgilangan sanadan bir oy oldin, TIEK tomonidan xabardor qilinadi.
Xabardor qilish aloqa turlaridan foydalanilgan holda yoki nogironligi bo‘lgan bolaga tibbiy xizmat ko‘rsatuvchi tibbiyot muassasalari orqali tashkil etiladi.
Nogiron bolalar tibbiy-ijtimoiy yordam olish huquqiga ega bo‘lib, bu profilaktika, davolash-tashxis qo‘yish, reabilitatsiya, sanatoriy-kurort, protez-ortopediya yordamini, harakatlanish vositalari bilan imtiyozli shartlarda ta’minlanishni va boshqa yordam turlarini o‘z ichiga oladi.
Nogironligi bo‘lgan bolalar davlat sog‘liqni saqlash tizimi muassasalarida bepul tibbiy-ijtimoiy yordam olish va o‘z uylarida parvarish qilinish huquqiga ega.
Nogironligi bo‘lgan shaxslarga ijtimoiy yordamning quyidagi turlari ko‘rsatiladi:
pul to‘lovlari (pensiyalar, nafaqalar, bir yo‘la beriladigan to‘lovlar);
reabilitatsiya qilishning texnik vositalari, surdotexnika, tiflotexnika vositalari yoki boshqa vositalar, shu jumladan o‘rindiqli aravachalar, protez-ortopediya moslamalari, maxsus harfli matbaa nashrlari, ovoz kuchaytiruvchi apparatlar va signalizatorlar, subtitrli yoki surdotarjimonli videomateriallar, shuningdek avtomobillar bilan ta’minlash;
tibbiy, ijtimoiy, kasbiy, jismoniy reabilitatsiya qilish bo‘yicha xizmatlar va maishiy xizmatlar;
transport xizmatlari;
dori vositalari bilan ta’minlash.
Jismoniy va (yoki) ruhiy rivojlanishida nuqsonlari bo‘lgan bolalar ota-onasi yoki ota-onasining o‘rnini bosuvchi shaxslarning arizasiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti, homiylik va boshqa jamg‘armalarning mablag‘lari hisobidan, shuningdek ota-onasi yoki ota-onasining o‘rnini bosuvchi shaxslarning mablag‘lari hisobidan ijtimoiy muhofaza tizimi muassasalarida saqlanishlari mumkin.
Nogironligi bo‘lgan bolalarning maktabgacha ta’limi.
Nogironligi bo‘lgan bolalarning maktabgacha ta’limi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida amalga oshiriladi.
Maktabgacha yoshdagi nogironligi bo‘lgan bolalarga nisbatan zarur reabilitatsiya va abilitatsiya qilish choralari amalga oshiriladi hamda ularning maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bo‘lishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratiladi.
Sog‘lig‘ining holati maktabgacha ta’lim muassasalarida bo‘lishni vaqtincha istisno etadigan nogironligi bo‘lgan bolalar uchun ko‘p tarmoqli ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta’lim tashkilotlari tashkil etiladi.
Ko‘p tarmoqli ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ilg‘or uslubiyatlarni o‘z ichiga oladigan maktabgacha ta’lim va tarbiyaning davlat ta’lim dasturini amalga oshirish ta’minlanadi.
Bundan tashqari, tibbiy-psixologik-pedagogik komissiyaning tavsiyasi bo‘lgan taqdirda, jismoniy va (yoki) ruhiy rivojlanishida nuqsonlari bo‘lgan bolalar va nogironligi bo‘lgan bolalarning ota-onalari o‘z xohish-istagiga ko‘ra hamda bolaning qiziqishlaridan kelib chiqqan holda ta’lim (umumta’lim yoki ixtisoslashtirilgan) muassasasi turini tanlash huquqiga ega.
