Bola huquqlari to‘g‘risidagi konvensiya bolalarning kimligini tushuntiradi va ularning barcha huquqlari va hukumatlarning majburiyatlarini sanab o‘tadi. Barcha huquqlar bir-biri bilan chambarchas bog‘liq, ularning barchasi bir xil ahamiyatga ega va ularni bolalardan ajratib bo‘lmaydi.

1. Bolalar haqida ma’lumot

18 yoshga to‘lmagan har bir inson o‘z mamlakati qonunlariga ko‘ra bola hisoblanadi va ushbu Konvensiyada belgilangan huquqlarga ega.

2. Diskriminatsiyadan qochish

Har bir bola irqi, rangi, jinsi, tili, dini, mulkiy yoki ijtimoiy kelib chiqishidan qat’i nazar, ushbu Konvensiyada belgilangan barcha huquqlarga ega. Hech kim kamsitilmasligi kerak.

3. Bolaning manfaatlarini himoya qilish

Hukumat qarorlar qabul qilishda bolalar manfaatlarini ta’minlashi, ularni alohida himoya va g‘amxo‘rlik bilan ta’minlashi kerak.

4. Huquqlarni amalga oshirish

Hukumatlar mamlakatdagi har bir bola Konvensiyada mustahkamlangan huquqlardan foydalanishini ta’minlashi kerak.

5. Bolani oilada tarbiyalash va bolaning qobiliyatini rivojlantirish.

Hukumat ota-onalarning farzandlarini tarbiyalashdagi huquqlari, burchlari va majburiyatlarini bolaning rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holda hurmat qilishi kerak.

6. Yashash va rivojlanish huquqi

Har bir bola yashash huquqiga ega va davlat bolaning xavfsiz va sog‘lom rivojlanishini ta’minlash, ularning jismoniy, hissiy, intellektual, ijtimoiy va madaniy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlashga majburdir.

7. Ismi va millati

Har bir bola tug‘ilganda ism va fuqarolikka ega bo‘lish, ota-onasini bilish va ularga g‘amxo‘rlik qilish huquqiga ega.

8. Individuallikni saqlash

Hukumat bolaning o‘z shaxsini, shu jumladan ismi, millati va oilaviy rishtalarini saqlab qolish huquqini hurmat qilishi kerak. Agar bola ulardan ajralib qolsa, hukumat imkon qadar tezroq tiklanishiga yordam berishi kerak.

9. Ota-onadan ajralish

Bolani ota-onasidan ajratib qo‘ymaslik kerak, bu faqat uning manfaatlarini himoya qilish uchun amalga oshirilishi mumkin. Misol uchun, agar bola ota-onadan to‘g‘ri g‘amxo‘rlik qilmasa yoki ota-ona bolaga nisbatan zo‘ravonlik qilsa. Agar bola ota-onasining biridan yoki ikkalasidan ajralgan bo‘lsa, u ular bilan doimiy aloqada bo‘lish huquqiga ega (bu bolaning manfaatlariga zid bo‘lgan hollar bundan mustasno). Hukumat qarori natijasida bola ota-onasidan biri yoki ikkalasidan ajralgan taqdirda, davlat bolaga uning ota-onasining turgan joyi to‘g‘risida ma’lumot berishga majburdir (bolaga zarar yetkazilishi mumkin bo‘lgan hollar bundan mustasno).

10. Oilani birlashtirish

Agar bola va uning ota-onasi turli mamlakatlarda yashasa, ular munosabatlarini saqlab qolish uchun davlatlar o‘rtasidagi chegaralarni kesib o‘tishlari kerak.

11. Noqonuniy sayohat va qaytish

Hukumat bolalarni mamlakatdan noqonuniy olib chiqishni taqiqlashi kerak.

12. Bolaning dunyoqarashi

Bola o‘ziga tegishli barcha masalalar bo‘yicha o‘z fikrini erkin ifoda etish huquqiga ega. Kattalar bolalarning fikrlarini tinglashlari kerak.

13. Fikr va hissiyotlarni erkin ifodalash

Bola o‘z fikrini erkin ifoda etish, har qanday ma’lumotni izlash, olish va tarqatish huquqiga ega, agar bu boshqa shaxslarga zarar yetkazmasa, davlat xavfsizligi va jamoat tartibini buzmasa.

14. Fikr, vijdon va din erkinligi

Hukumat bolaning fikrlash, vijdon va din erkinligini hurmat qilishi kerak. Ota-onalar yoki vasiylar bolaga bu huquqni tushuntirishlari kerak.

15. Uyushmalar erkinligi

Bolalar, agar bu boshqa odamlarga zarar yetkazmasa, davlat xavfsizligini yoki jamoat tartibini buzmasa, o‘zlari tanlagan guruhlarga qo‘shilish yoki guruhlar va tashkilotlar tuzish huquqiga ega.

16. Shaxsiy daxlsizlik huquqini himoya qilish

Har bir bola shaxsiy daxlsizlik huquqiga ega. Uning sha’ni va obro‘yiga putur yetkazishga, shuningdek, uning uyiga ruxsatsiz kirib, xatlarini o‘qishga hech kimning haqqi yo‘q. Bola o‘z sha’ni va qadr-qimmatiga noqonuniy hujumlardan himoyalanish huquqiga ega.  

17. Foydali ma’lumotlarga kirish

Har bir bola axborot olish huquqiga ega. Hukumat ommaviy axborot vositalarini bolalarning ma’naviy va madaniy rivojlanishiga hissa qo‘shadigan materiallarni tarqatishni rag‘batlantirishi va bolalar uchun zararli bo‘lgan ma’lumotlarni taqiqlashi kerak.

18. Ota-onalarning mas’uliyati

Ota-onalar farzandlarining tarbiyasi va rivojlanishi uchun birdek mas’uldirlar. Davlat ota-onalarga bolalarni tarbiyalash va rivojlantirishda yordam ko‘rsatishi, shuningdek, bolalar bog‘chalari tarmog‘ining rivojlanishini ta’minlashi kerak.  

19. Shafqatsizlik va beparvolikdan himoya qilish

Hukumat bolalarni ota-onalar yoki boshqalar tomonidan qilingan zo‘ravonlik, beparvolik va zo‘ravonlikning barcha shakllaridan himoya qilishi, shuningdek, kattalar tomonidan zo‘ravonlikka uchragan bolalarga yordam berishi kerak.

20. Oilasiz qolgan bolalarni himoya qilish

Agar bola o‘z oilasidan ajralib qolsa, u davlat tomonidan alohida himoya va yordam olish huquqiga ega. Hukumat bolaga kerakli tarbiya va g‘amxo‘rlikni ta’minlash uchun uni tili, dini va madaniyatini hurmat qiladigan odamlarga topshirishi mumkin.

21. Farzandlikka olish

Farzandlikka olishda davlat bolaning manfaatlarini himoya qilish va uning qonuniy huquqlari to‘liq ta’minlanishini ta’minlashi shart. Xuddi shu qoidalar, kafolatlar va normalar farzandlikka olish uchun ham mamlakat ichida, ham xalqaro miqyosda qo‘llanilishi kerak.

22. Qochqin bolalar

Hukumat boshqa davlatlardan kelgan bolalarni alohida himoya qilishi, ularning maktabga borishi, ta’lim olishi, ovqatlanishi va oilasiga qaytishini ta’minlashi kerak. 

23. Nogiron va alohida ehtiyojli bolalar Aqliy yoki jismoniy alohida ehtiyoji bo‘lgan har bir bola jamiyatda imkon qadar qadr-qimmat bilan yashash huquqiga ega. Hukumat bunday bolalarning o‘qishi, davolanishi, mehnatga tayyorlanishi, dam olishi, imkon qadar mustaqil bo‘lishi, ya’ni to‘laqonli hayot kechirishi uchun sharoit yaratishi kerak.  

24. Sog‘liqni saqlash va sog‘liqni saqlash

Har bir bola o‘z salomatligini saqlash, toza suv ichish, toza va xavfsiz muhitda yashash, to‘g‘ri ovqatlanish uchun tibbiy yordam olish huquqiga ega. Barcha kattalar va bolalar sog‘lig‘i haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishi kerak.

25. Qariyadagi bolalarni davriy baholash

Hukumat qaramog‘idagi har bir bolaning yashash sharoiti va sharoitlarini muntazam ravishda kuzatib borishi kerak.

26. Ijtimoiy ta’minot

Hukumat kam ta’minlangan oilalar farzandlariga moddiy yoki boshqa yo‘l bilan yordam berishi kerak.

27. Turmush darajasi

Bolalar to‘liq rivojlanishi uchun oziq-ovqat, kiyim-kechak va xavfsiz yashash huquqiga ega. Hukumat ushbu huquqdan foydalanish imkoniyati bo‘lmagan oilalar va bolalarga yordam berishi kerak.

28. Ta’lim olish

Har bir bola bilim olish va maktabga borish huquqiga ega. Boshlang‘ich ta’lim bepul bo‘lishi kerak. Va keyingi ta’lim har bir bola uchun ochiq bo‘lishi kerak. Maktabda bolalar huquqlari to‘liq himoya qilinishi va ularning insoniy qadr-qimmati hurmat qilinishi kerak. Hukumat bolalarning maktabga muntazam qatnashishini nazorat qiladi.

29. Tarbiyaviy maqsadlar

Ta’lim muassasalari bolaning shaxsiyatini, iste’dodini, aqliy va jismoniy imkoniyatlarini ochib berishga, ularning rivojlanishiga yordam berishga majburdirlar. Shuningdek, bolalarni o‘z huquqlarini va boshqalarning huquqlarini bilish va hurmat qilishga, ota-onasini hurmat qilishga o‘rgatish kerak.

30. Etnik ozchiliklar va mahalliy xalqlarga mansub bolalar

Boshqa davlatdan kelgan bola o‘z tilida gapirish, o‘z diniga e’tiqod qilish va o‘z xalqining urf-odatlariga rioya qilish huquqiga ega.

31. Dam olish, hordiq chiqarish va madaniy hayot

Har bir bola dam olish, o‘ynash, madaniy va ijodiy tadbirlarda ishtirok etish huquqiga ega.

32. Bolalar mehnati

Hukumat bolalarni xavfli va zararli ishlardan himoya qilishi kerak. Mehnat bolaning bilim olishiga, ma’naviy va jismoniy rivojlanishiga xalaqit bermasligi kerak.

33. Giyohvand moddalarni noqonuniy iste’mol qilish

Hukumat o‘smirlarning giyohvandlik kabi zararli moddalarni noqonuniy iste’mol qilishiga yo‘l qo‘ymaslik, bundan bolalarni asrash uchun imkon qadar ularni himoya qilish, bolalarning giyohvand moddalarni ishlab chiqarish va tarqatishda ishtirok etishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.

34. Jinsiy ekspluatatsiya

Hukumat bolalarni har qanday jinsiy zo‘ravonlikdan himoya qilishga majburdir.

35. Sotish, odam savdosi va o‘g‘irlash

Hukumat bolalarning o‘g‘irlanishi va savdosining oldini olish uchun barcha sa’y-harakatlarini amalga oshirishi kerak. Ota-onalar bolalarni begonalar bilan gaplashmasliklari haqida ogohlantirishlari kerak.

36. Qon ketishning boshqa turlari (foydalanish)

Hukumat bolalarni ekspluatatsiya qilishning oldini olishi va ularga zarar etkazishi mumkin bo‘lgan har qanday harakatlardan himoya qilishi kerak.

37. Qiynoqlar va ozodlikdan mahrum qilish

Hukumat har bir bolani shafqatsizlik va nohaq qamoqlardan himoya qilishi kerak. Erkinlik va erkinlikdan mahrum bo‘lgan bola yaqinlari bilan aloqada bo‘lishi kerak.

38. Qurolli mojaro

Hukumat 15 yoshgacha bo‘lgan bolalarning harbiy xizmatga qo‘shilishiga yoki urushda qatnashishiga yo‘l qo‘ymasligi kerak. Urush zonalaridagi bolalar alohida himoya va g‘amxo‘rlikka muhtoj.

39. Qayta tiklovchi parvarish

Agar bola zo‘ravonlik yoki ekspluatatsiya qurboni bo‘lsa, davlat bolaga sog‘lig‘ini tiklash uchun yordam va yordam ko‘rsatishi kerak.

40. Qonunga zid bo‘lgan bolalarga huquqiy yordam ko‘rsatish.

Qonunni buzgan bolalar zarur yordam so‘rash va adolatli munosabatda bo‘lish huquqiga ega. Ularga jamiyatning yaxshi fuqarosi bo‘lishlari uchun zarur yordam ko‘rsatilishi kerak. Qamoqxona faqat oxirgi chora bo‘lishi kerak.

41. Eng yuqori standartlarni qo‘llash.

Agar mamlakat qonunlari bolalar huquqlarini ushbu Konvensiyadan yaxshiroq himoya qilsa, birinchi navbatda o‘sha mamlakat qonunlari qo‘llanilishi kerak. 

42. Qamoqqa olish va qonuniy kuchga kirishi

Hukumat Bola huquqlari to‘g‘risidagi konvensiya haqidagi ma’lumotlarni keng tarqatishi kerak.